Төслийн 
Оюуны өмч, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар /ОӨУБЕГ/-аас “Нэг иргэн, Нэг бүртгэл” хөтөлбөрийг Засгийн газраар батлуулж, хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Энэ хөтөлбөр хэрэгжиж эхлэвэл иргэд тоон гарын үсгийг ашиглах боломжтой болох юм. “Тоон гарын үсгийг ашиглах суурь нөхцлийг бүрдүүлсэн” гэж Оюуны өмч, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын дэд дарга Д.Дэлгэрсайхан мэдээллээ.
Ингээд “Нэг иргэн, нэг бүртгэл” хөтөлбөр болон тоон гарын үсгийн ашиглалтын талаар Оюуны өмч, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын дэд дарга Д.Дэлгэрсайхантай ярилцлаа.
ESA — “Нэг иргэн, нэг бүртгэл” хөтөлбөрийн талаар товч танилцуулаач. Энэ хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлснээр иргэдэд ямар давуу талыг бий болгох вэ?
— Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт иргэний бүртгэлийн үйл ажиллагааг сайжруулж, онлайн үйлчилгээг дэмжих талаар тусгасан. Тиймээс 2016 оноос мэдээллийн технологи, программ, техник хангамж, мэдээллийн сан, архивын нотлох баримт, хаягжуулалт, байгууллага хоорондын уялдаа холбоо зэрэг бүхий улсын бүртгэл, мэдээллийн сантай холбоотой бүхий л үйл ажиллагаанд үнэлгээний ажил хийсэн. Энэ үнэлгээний үр дүнд “Нэг иргэн, нэг бүртгэл” хөтөлбөрийг боловсруулсан юм. Энэ хөтөлбөр есөн том зорилттой бөгөөд зорилтоо багцалвал гурван хэсэгт хувааж болно. Нэгдүгээрт, суурь мэдээллийн сан болох иргэн, эд хөрөнгө, хуулийн этгээдийн мэдээллийн сангийн хэвийн ажиллагааг хангах зорилт юм. Хэвийн ажиллагааг хангах гэдэг нь найдвартай, техник хангамж нь сайн ажилладаг, нотлох баримт аюулгүй байдалд байх зэргийг шийдэх нэг хэсэг юм.
Хоёрдугаарт, хэвийн ажиллагаатай мэдээллийн сан ажиллаж байхад чадавхи, чанарын асуудлыг шийднэ. Мэдээллийн сайн чадавхитай байна гэдэг нь мэдээллийн санд бүртгэсэн мэдээлэл цэгцтэй, ашиглахад хялбар байхыг хэлж байгаа юм. Тухайлбал, хаягжуулалт цэгцтэй байх ёстой. Одоо Газар зохион байгуулалт, геодези зурагзүйн газарт ажлын хэсэг байгуулж, Монгол Улсын хэмжээнд хаягжилтыг шинэчлэхээр судалгааны ажлыг эхлүүлээд байгаа. Тэгэхээр иргэн, хуулийн этгээд зөв хаягтай байна гэдэг нь бүртгэлийн байгууллагын үйл ажиллагааны чанартай холбоотой. Товчхондоо газар зохион байгуулалт, геодези зурагзүйн газраас хаягийг шинэчлэхэд тухайн хаяг нь ОӨУБЕГ-ын мэдээллийн сантай таарч байх ёстой юм.
Гуравдугаарт мэдээллийн санг хэрэглээнд гаргах явдал. Мэдээллийн санг хэрэглээнд гаргахын тулд онлайн үйлчилгээг үзүүлдэг байх шаардлагатай боловч нөгөө талдаа онлайн үйлчилгээ авч байгаа хүн компьютерийн цаанаас хэн бэ гэдэг нь танигдаж байх ёстой. Үүний тулд тоон гарын үсгийг ашиглах юм. Үндсэндээ тоон гарын үсгийг хэрэглээнд нэвтрүүлэх бэлтгэл ажлыг 2017 онд дуусгавар болгосон. Иргэний цахим үнэмлэх дээр тоон гарын үсгийн бичилт хийх программ хангамжийн бэлтгэл дууссан. Түүнчлэн иргэд төрийн байгууллагаас үйлчилгээ авахын тулд олон төрлийн лавлагаа, бүртгэлийн мэдээлэл авахыг шаарддаг. Харин хөтөлбөр батлагдвал төрийн байгууллага дундаа мэдээллийн нэгдсэн сантай болж, тэр сангаасаа иргэнтэй холбоотой бүхий л мэдээллийг авдаг байх зохицуулалтыг НЭГ ИРГЭН, НЭГ БҮРТГЭЛ хөтөлбөрөөр хэрэгжүүлэх юм.
ESA — Тоон гарын үсгийг иргэний үнэмлэх дээр байршуулна гэлээ. Иргэний үнэмлэхийг дахин шинэчлэнэ гэсэн үг үү?
— Үгүй. Иргэний үнэмлэх бичил санах ойтой бөгөөд түүн дээр нь тоон гарын үсгийг бичих юм. Ер нь тоон гарын үсэг нь иргэний үнэмлэх, гар утасны симний ялтас дээр хэвлэх эсвэл токен буюу флаш дээр хуулаад авч явж болдог. Зарим аж ахуйн нэгж тоон гарын үсгийг токен байдлаар хэрэглэж байгаа. ОӨУБЕГ-аас хамгийн боломжит байдал нь иргэний үнэмлэх дээр тоон гарын үсгийг байршуулах хувилбарыг сонгож, бэлтгэл ажлыг хангасан.
ESA — Хэзээнээс иргэд тоон гарын үсэг ашиглах боломжтой вэ?
— Нэг иргэн, нэг бүртгэл хөтөлбөрийг ирэх сард Засгийн газраар батлуулах эрмэлзэлтэй байгаа. Үүний дараагаас тоон гарын үсгийг иргэдэд ашиглуулах ажлыг эхлүүлнэ. Гэхдээ тоон гарын үсэгтэй болсноор иргэн бүх асуудлыг шийднэ гэж ойлгож болохгүй. Дээр дурдсан бүртгэлийн үйлчилгээг компьютерийн цаанаас буюу онлайн хэлбэрээр авахад тухайн хэрэглэгчийг хэн бэ гэдгийг таньж байгаа хэлбэр юм. Дараа нь төрийн хувийн, бизнесийн байгууллагууд үйлчилгээгээ онлайн хэлбэрт оруулах юм бол иргэд тоон гарын үсгээ бодитоор хэрэглэж болно. Тэгэхээр гуравдугаар сард хөтөлбөрөө батлуулвал 2018 оны хоёрдугаар улиралдаа тоон гарын үсгийг хэрэглээнд нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Ер нь тоон гарын үсгийг бизнесийн бүх төрлийн онлайн үйлчилгээг авах, тайлан мэдээ гаргах, өргөдөл гомдол хүсэлт гаргах, дотоод цахим албан хэрэг хөтлөлт бий болгох, цахим банкны үйлчилгээ авах, онлайн төлбөр тооцоо хийх, аюулгүй захидал харилцаагаа зохион байгуулах гэх мэтээр маш олон байдлаар ашиглаж болно.
ESA — Иргэний бүртгэлийн мэдээлэл цахим хэлбэрт орвол аюулгүй байдлыг нь хэрхэн хангах вэ?
— Ерөнхийдөө иргэний бүртгэлийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт оруулна гэхээр бүх мэдээллээ ил болгоод шууд цахимд цацна гэсэн үг биш л дээ. Нэгдүгээрт, хуулийн хүрээнд аюулгүй байдлыг хангана. Мөн ОӨУБЕГ-ын хэрэглэж байгаа сүлжээ нь тодорхой хяналт дор байдаг бөгөөд тэр сүлжээгээр иргэнд цахим үйлчилгээг үзүүлэх болно. Мөн Үндэсний дата төвийн буюу төрийн эзэмшилд байдаг сүлжээг ашиглаж цахим үйлчилгээг үзүүлэх юм. Тиймээс аюулгүй байдлыг сайтар хангасан гэж ойлгож болно.
ESA: Гарын үсэг гэдгийг энгийнээр тайлбарлавал та өөрийн гарын үсгээ бичдэгээрээ бичиж, түүнийг өдөр тутам ашигладаг флаш дисктэй адил хэлбэрийн төхөөрөмжийн тусламжтайгаар компьютерт оруулан ашиглах гэж буй процессыг хэлж байгаа юм. Цахим баримтад зурагдсан гарын үсэг буюу тоон гарын үсэг нь хэвлэмэл материалд үзгээр зурсан гарын үсэгтэй ижил үүрэг, зорилготой баталгаажуулалтын нэг арга, хэлбэр бөгөөд дараах 2 зүйлийг баталгаажуулдаг мэдээлэл юм.