Төслийн 
Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Гадаад паспортын хүчинтэй хугацаа сунгахгүй болсон шалтгаан болон бусад асуудлаар Оюуны өмч улсын бүртгэлийн ерөнхий газар (ОӨУБЕГ)-ын Иргэний бүртгэлийн газрын дарга Д.Энхцэцэгтэй ярилцлаа.
-Гадаад паспортын сунгалтыг зогсоосон нь ямар шалтгаантай байсан бэ?
-2017 оны 12 дугаар сарын 29-нөөс өмнө хийлгэсэн гадаад паспортын сунгалт хүчинтэй. Харин Энэ оны нэгдүгээр сараас гадаад паспортын хугацаа болон хуудас дууссан тохиолдолд иргэн шинээр захиалах болсон. Шинээр захиалахад тушаах мөнгөний хэмжээнд өөрчлөлт ороогүй. Монгол Улс "Олон улсын иргэний нисэхийн байгууллага”-ын гишүүн. Тус байгууллага 2004 онд Чикагогийн 9 дүгээр протоколоор нийт гишүүн орнууддаа “Машинаар уншигддаггүй ажлын баримт бичгийг эргэлтнээс гаргах тухай” тунхаг бичиг гаргасан.Тус байгууллагын гишүүн орнууд 2015 он гэхэд гааль дээрх гадаад паспорт шалгах машинаар уншигддаггүй бичиг баримтыг ашиглалтаас гаргаж эхэлсэн. Монгол улсын Засгийн газар 2010 оны 289 дугаар тогтоолоор “Агаарын тээврийг хялбаршуулах” үндэсний хөтөлбөр баталсан. Уг хөтөлбөрийн дагуу гадаад паспортын сунгалтыг 2015 оны 11 дүгээр сарын 24-нөөс өмнө сунгалтын үйл ажиллагааг зогсоохоор заасан. Гэвч энэ хугацааг түр хойшлуулсан. Ингээд Засгийн газраас өнгөрсөн оны гуравдугаар сарын 20-ны 94 дүгээр тогтоолоор Гадаад паспортын сунгалтын үйл ажиллагааг зогсоох шийдвэр гарсан юм. Тухайн үеэс гадаад паспортын сунгалтыг зогсоох болсон тухай мэдээллийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан иргэдэд хүргэж байгаад ОӨУБЕГ-ын даргын 2017 оны 12 сарын 27-ны өдрийн тушаалаар бүрэн зогсоосон.
-Машинд уншигддаггүй бичиг баримт гэдгийг дэлгэрэнгүй тайлбарлана уу?
-Гадаад паспортын эхний нүүрний доод хэсэгт машинаар уншигдах бичлэг буюу хоёр мөр тэмдэглэгээ бий. Энэ тэмдэглэгээг машинаар уншихад гадаад паспортын нүүр хуудсан дээрх мэдээлэл буюу овог нэр, регистрийн дугаар, иргэний харъяалал болон хүчинтэй хугацаа зэрэг мэдээлэл гарч ирдэг. Тэгэхээр машинаар уншсан мэдээлэл гадаад паспорт дээрхтэй таарч байвал хүчинтэй гэж үзнэ. Өмнө нь гадаад паспортын 6 дугаар хуудсанд сунгалтыг тэмдэглэдэг байсан. Тухайн хуудсанд машинаар уншигдах бичлэг байдаггүй. Өөрөөр хэлбэл, зургадугаар хуудсанд хийсэн сунгалт Монгол Улсын бүртгэлд орох боловч гадаад орны хил дээр машинаар уншихад гарч ирэхгүй гэсэн үг. Үүний улмаас иргэд гадаадад зарим төрлийн үйлчилгээ авч чаддаггүй. Ялангуяа европын орнуудад. Тухайлбал, АНУ-д сунгалт хийлгэсэн паспортоор жолооны үнэмлэх олгохгүй байна гэсэн гомдол бидэнд ирдэг. Мөн зарим орны хилээр нэвтрэхэд асуудал үүсдэг байсан. Тиймээс бид олон улсын стандартад нийцсэн баримт бичгээр иргэдээ хангахын тулд энэ ажлыг зохион байгуулж байгаа юм.
-Хилийн чанадад байгаа иргэд гадаад паспортоо хэрхэн захиалах вэ?
-Хилийн чанадад амьдарч буй иргэд тухайн оронд нь Монгол Улсыг төлөөлөн ажиллаж байгаа Дипломат төлөөлөгчийн газарт захиалга өгнө. Өмнө нь гадаад паспортыг хилийн чанадаас захиалахад хоёр талын дипломат шуудан ашигладаг байсан. Өөрөөр хэлбэл, гадаадад байгаа иргэдийн захиалга шуудангаар ирдэг. Мөн эндээс паспортыг нь шуудангаар явуулдаг байсан. Үүнээс үүдэн нилээд их хугацаа алддаг байлаа. 2017 онд манайх нэг талын шуудангийн үйлчилгээг зогсоож, гадаадад байгаа иргэдийн паспортын захиалгыг Үндэсний дата төвөөр дамжуулан шууд хүлээн авдаг болсон. Ингэснээр шуудангаар илгээх хугацааг хоёр дахин багасгах боломж бүрдсэн.
-Сунгалт зогсоосноос хойш ОӨУБЕГ-т ачаалал эрс нэмэгдсэн тухай мэдээлэл гарах болсон?
-ОӨУБЕГ-аас гадна 21 аймаг, нийслэлийн алслагдсан гурван дүүрэг болон Нийслэлийн үйлчилгээний нэгдсэн төвийн 4 салбараар гадаад паспортын захиалга авч байгаа. ОӨУБЕГ улирлаасаа хамаараад өдөрт 800-1500 гадаад паспортын захиалга авдаг. Өвөл 800-900, зун 1500 орчим хүн захиалга өгдөг. Одоо ч энэ хэвээрээ байна.
-Гадаад паспорт шинээр захиалах ажлыг дүүргүүдэд хариуцуулах талаар ярилцаж байгаа юу?
-Бид гадаад паспортын захиалгыг дүүргүүдийн бүртгэлийн хэлтэст авдаг болох талаар ярьж байгаа. Бэлтгэл ажил дуусвал энэ оны хоёрдугаар сард дүүргийн ЗДТГ-т энгийн гадаад паспортын захиалга авах боломж бүрдэх юм. Харин яаралтай захиалгыг дүүргүүдэд авах боломжгүй. Учир нь дүүргээс захиалсан паспортыг хэвлэхэд хүлээн авах, үйлдвэрт шилжүүлэх, ангилах зэргээр долоон шат дамжлага дамждаг. Тиймээс яаралтай буюу ажлын гурав хоногт багтаан олгох гадаад паспортын захиалгыг ОӨУБЕГ-т авдаг.
Ч.Ариунболд
Гэрэл зургийг Н.Батбаяр